شناسایی الگوهای ذهنی حوزه مطالعات زنان و خانواده ناظر بر نقش‌های جمعیتی زنان: کاربرد روش‌شناسی کیو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی با اصالت

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 پژوهشگر، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران.

چکیده

هرچند که امروزه مسئله جمعیت، موضوعی فراجنسیتی است؛ اما نقش و جایگاه ویژه زنان در این عرصه بر کسی پوشیده نیست؛ تا جایی که در محاسبات جمعیت شناسی از جمله در شاخص نرخ باروری کل، مبنای محاسبه زنان قرار می‌گیرند. ریشه بسیاری از بحران‌های امروزی جمعیت را باید در تعریف اشتباه نقش‌های اجتماعی زنان مبتنی بر رویکردهای فمنیستی یا تفریط‌ سنت‌گرایی جستجو نمود. دین مبین اسلام ضمن رعایت اصل غیر جنسیتی بودن منزلت افراد و گرامی داشتن انسان فارغ از جنسیت وی، نسبت به تعیین نوع نقش‌آفرینی بر اساس جنسیت توجه داشته است و دستورات متعددی دراین‌خصوص را بیان نموده است. پژوهش حاضر از نظر فلسفی در پارادایم فلسفی تفسیری - اثبات‌گرایی قرار دارد و از نظر جهت‌گیری، در گروه پژوهش‌های کاربردی جای می‌گیرد. روش پژوهش ماهیت آمیخته و اکتشافی و شیوه اجرای آن نوع ترکیبی است و گردآوری نظرها، از روش کیفی بهره گرفته شده است و در مرحله کشف ذهنیت‌ها از رویکرد کمی بهره می‌برد. از نظر جمع‌آوری داده‌ها، از داده‌های کتابخانه‌ای با مراجعه به مبانی اسلامی (آیات و روایات) استفاده شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که زنان دارای سه نوع نقش «مدیریتی»، «مالی» و «تربیتی» هستند. در نقش اول «تقویت استحکام و بنیان خانواده»، در نقش دوم «ارتقای نگاه معادمحور در معیشت خانواده» و در نقش سوم «مدیریت جریان تربیتی فرزندان» برعهده زنان بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying mental patterns in the field of women and family studies regarding women's demographic roles: application of Q methodology

نویسندگان [English]

  • sakineh ganjkhanlou 1
  • Mohammad Hossein Shadmanfar 2
1 Doctoral student of Women's Studies, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Researcher, Faculty of Management and Economics, Imam Hossein University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Although today the issue of population is transsexual; the role and special position of women in this field is not hidden from anyone; As far as demographic calculations, including the total fertility rate index, women are the basis of calculation. The root of many of today's population crises should be found in the wrong definition of women's social roles based on feminist approaches or excessive traditionalism. The religion of Mobin Islam, while observing the principle of non-gender dignity of individuals and cherishing people regardless of their gender, has paid attention to determining the type of role-playing based on gender and has expressed several orders in this regard. Philosophically, the current research is in the interpretative-positivism philosophical paradigm, and in terms of direction, it is placed in the group of applied research. The research method is of a mixed and exploratory nature and the method of its implementation is a hybrid type, and the qualitative method is used to collect the opinions, and the quantitative approach is used in the stage of discovering the mentalities. In terms of data collection, library data was used concerning Islamic foundations (verses and hadiths). The findings show that women have three types of "managerial", "financial" and "educational" roles. In the first role, "strengthening the strength and foundation of the family", in the second role, "promoting the resurrection-oriented view in the family's livelihood" and in the third role, "managing the educational flow of children" has been the responsibility of women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public policy-making
  • Q methodology
  • mental model
  • women
  • family studies
  • demographic roles of women

آبوت، پاملا. (1402). جامعه‌شناسی زنان،مترجم: منیژه نجم عراقی،تهران: نشر نی.
آتش‌افروز، محرم. (1398). جنبش ضدانسان‌گرایانه علیه تولد،وب خبرنگار وسائل.
اسحاقی، حسین. (1382). مسئله‌شناسی فرهنگی، تهران: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما.
اسماعیل‌زاده، علی‌اصغر و مصطفوی، سیدرضا. (1390). خانواده سالم و آموزش‌های فرآموز، تهران: جامعه و فرهنگ.
اکبری، محمدرضا. (1377). تحلیل جدید و کاربردی حجاب در قرن حاضر، اصفهان: انتشارات پیام عزت.
الآمدی، عبدالواحد. (1412). غررالحکم و دررالکلم، تحقیق السید مهدی الرجائی، قم: مؤسسة دارالکتاب الاسلامی.
براون، کوین و اشنایدر. (1370). لباس افراد مختلف، مترجم: کیوان شکوهی، تهران: نشر کارگاه هنر.
پیشوایی، فریده و رضایی، مریم. (1388). معادباوری، مفهوم، ضرورت، تاریخچه، نشریه ارمغان، (4) 6.
حاجیانی، ابراهیم. (1387). «نسبت هویت ملی باهویت قومی در میان اقوام ایرانی»، مجله جامعه‌شناسی ایران، ش 3 و 4.
حویزی، عبدعلی بن جمعه. (1373). تفسیر نورالثقلین، قم: اسماعیلیان.
حیدرى، نجمه و مروج، خلیل. (1392). توکّل؛ لوازم و موانع آن در روایات، مجله معرفت، 22 (191)، 71-80.
خامنه‌ای، سید علی. (1/1/1393ش). بیانات در حرم مطهر رضوی.
خاوری، زهره؛ حیدری، پوران؛ مراغی، الهام و منتظری، محمدباقر. (1388). «رفتارهای جنسی ناسالم و پرخطر کدام‌اند؟»، نشریه علمی طلوع بهداشت، (8) 3، 18-18.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). فرهنگ دهخدا، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دورانت،ویل. (1367). داستان تمدن، مترجم: احمد آرام و دیگران، تهران: انتشارات آموزش و پرورش انقلاب اسلامی.
الراغب الاصفهانی. (1416ق). المفردات فی غریب القرآن، قم: نشر ذو القربی.
الزمخشری، م. (1973م). الکشاف، قم: نشر دارالکتب الاسلامیه.
سالاری فر، محمدرضا. (1384). درآمدی بر نظام خانواده در اسلام، تهران: سمت.
سبحانی تبریزی، جعفر. (1387). سیمای انسان کامل در قرآن: تفسیر سوره فرقان، قم: بوستان کتاب.
سپهر محمدتقی بن محمدعلی. (1377). ناسخ التواریخ، تاریخ قاجار، تهران: نشر اساطیر.
سیدعامری، میرحسن. (1387). «رابطة فرهنگ‌سازمانی با بهره‌وری در مدیران تربیت‌بدنی، استان‌های آذربایجان شرقی و غربی»، نشریه حرکت، ش 35.
السیوطی، جلال الدین ابوالفضل عبدالرحمان. (1403ق). تفسیر الدرر المنصور، بیروت: نشر دارالفکر.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر. (1375). فرهنگ علوم رفتاری‌، تهران: مؤسسه انتشاراتیِ امیرکبیر.
شیخ الحر العاملی، محمد. (1414ق). وسائل الشیعة، چاپ دوم، قم: چاپ آل البیت لیحیة التراث.
صفورائى، محمدمهدى. (1390). «نقش اعتقادات، بینش‏ها و باورهاى دینى»، قم: مجله معرفت، شماره 163.
ضیاءپور، جلیل. (1347). لباس زنان ایرانی از دوران قدیم، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.
طباطبایی، حسین. (1374). ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: محمد باقر موسوی همدانی، ش 15.16، قم: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
طبری، فضل بن حسن. (1366). مجمع البیان، بیروت: دار المعرفة.
عابدینی، احمد. (1386). معبد ایمان، تهران: نشر مشار.
عبدالله‌پور، نازی. (1390). ژولیده مویه غبارالود. چاپ اول، تبریز: انتشارات مولا علی.
علیمردی، مهناز و علیمردی، محمدمهدی. (1389). حجاب و پوشش در ادیان زرتشت، یهود و مسیحیت، نشریه معرفت ادیان، (1) 3، 117-138.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. (1373). تفسیر صافی، تهران: مکتبة الصدر.
قرآن. مترجم: فولادوند؛ انصاریان؛ تفسیر نمونه؛ علامه طباطبایی.
کاظمی‌پور، شهلا (1383)؛ مبانی جمعیت‌شناسی، تهران، مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه.
کجباف، محمد(1384)، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، مجله مطالعات راهبردی زنان، شماره 27.
کدخدایی، حمیده(1395)، عوامل استحکام خانواده در قرآن و روایات، سپاهان شهر: حوزه علمیه حکیمه.
کلینی، الکافی(1429)، محمد بن یعقوب، دار ‏الحدیث، قم.
لبیبی، محمدمهدی(1393)، خانواده در قرن بیست ‏و ‏یکم از نگاه جامعه‌شناسان ایرانی و غربی  نشر علم، تهران.
مجلسی، محمدباقر(1403)، بحارالانوارلدرراخبارالائمةالاطهار، بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
محمدى ری‌شهری، محمد. (1390).  دانشنامه قرآن و حدیث، قم: مؤسسه فرهنگی دار الحدیث.
محمدی آشتیانی، علی. (1379). حجاب در ادیان الهی، قم: نشر اشراق.
محمدی، طوفان. (1394). «مشکلات شهری»، وب چشم انداز.
مطهری، مرتضی (1389). حجاب، قم: نشر صدرا.
مطیع، ناهید. (1384). جامعه‌شناسی (مفاهیم کلیدی)، بی جا: آوای نور.
معین، محمد. (1388). فرهنگ معین، تهران: مؤسسه انتشاراتیِ امیرکبیر.
مکارم شیرازی، ناصر. (1370).  تفسیر نمونه، قم: دارالکتب الاسلامیة.
موسوی، حسین. (1402). آثار و برکات فرزندآوری‌ از نگاه عقل و شرع و علم، موسسه فرهنگی پژوهشی کیهان.
نهج‌البلاغه، سیدرضی (گردآورنده). (1386). مترجم: محمد دشتی، چاپ نهم، قم: نشر هادی.
Noruzi, K., & Shadmanfar, M. H. (2023). Identifying laxity factors in moving towards emerging innovations (Case study: government organizations). International Journal of Innovation in Engineering, 3(2), 39-52.‏
Salehnezhad, A., & Shadmanfar, M. H. (2024). Designing experience management model based on the statements of Imam Khamenei. Scientific Journal of Strategic Management of Organizational Knowledge, 7(1), 19-52.‏